Frithu-filosofie

door Frigga Asraaf 2021

In deze vertaling en lichte bewerking van het oorspronkelijk in het engels geschreven A Philosophy of Frith heb ik voor het Nederlands gekozen voor frithu, een moderne spelling van het Protogermaanse *friþu-. Frith vertalen naar vrede doet wat mij betreft geen recht aan het concept. Taalontwikkelingen leidden van het Protogermaanse *friþu– naar het oudengels frith en het Nederlandse vrede. Hoewel alle drie de woorden dus dezelfde betekenis hebben, is er gevoelsmatig een verschil tussen frith en vrede. Het woord frith wordt in sommige oude teksten genoemd, maar naast de etymologie is dat bijna alles wat we erover weten uit het verleden. Het is echter duidelijk dat we als heidenen er zelf een betekenis aan toedichten van iets dat in ons leeft.

Toen me werd gevraagd om over frithu te vertellen voor het Spring Equinox Online Festival 2021 van de Pagan Federation drong het tot me door dat het voor mij een filosofie aan het worden is en ik wil graag enkele van de inzichten delen die mijn ontdekkingsreis naar deze filosofie me tot nu toe heeft gebracht. Wat volgt zijn mijn gedachten en opvattingen. Net als iedereen ben ook ik de som van verschillende delen, zoals mijn opvoeding en de tijdgeest waarin ik ben opgegroeid. Ik was en ben me nog steeds van veel dingen niet of onvoldoende bewust, simpelweg omdat ik er niet of nauwelijks mee te maken heb gehad. Ik ben me bewust van mijn witte privileges, maar ben een ervaringsdeskundige als vrouw en mens met beperkingen.
Voor mij kent Germaans heidendom geen doctrine of dogma’s en alles kan in twijfel worden getrokken en bevraagd worden. Ik hou van wetenschap en ik luister graag naar wetenschappers om van hen te kunnen leren. Het is echter niet mijn bedoeling om het leven van onze voorouders te reconstrueren of na te spelen. Er zijn waardevolle levenslessen te leren uit het verleden, waarvan sommige tijdloos zijn. Maar zelfs tijdloze lessen kunnen dingen bevatten die we moeten vertalen naar onze tijd. De kommer en kwel die we als mens ondervinden zijn op z’n minst gedeeltelijk verschillend van die uit vroeger tijden. Wij moeten het leven van vandaag de dag onder ogen zien met in gedachten wat was, wat is en wat in wording is, zelfs in een verre toekomst. We moeten onszelf confronteren met ons verleden om vrede te kunnen sluiten met de toekomst. Het moment komt dat ook wij verleden tijd zullen zijn, dus we moeten ons afvragen: “Ben ik een goede voorouder?”
Een diepe liefde voor de aarde is één van mijn sterkste drijfveren. Geven om en zorgen voor Moeder Aarde is voor mij het hart van Germaans heidendom. In 2014 was mijn bezorgdheid voor de planeet waarop we leven de vonk om samen met een aantal bekenden en vrienden de Vlam voor Vrede (VvV) te doen ontbranden: een vuur dat is uitgegroeid tot een internationale gebedskring, in het Engels onder de naam Flame of Frith en in het Duits Flamme des Friendens. In de jaren die volgden nam mijn ongerustheid alleen maar toe en toen in maart 2018 een paar rebellen van Extinction Rebellion (XR) mijn pad kruisten, was het volkomen natuurlijk om me aan te sluiten bij deze beweging. Als snel werd de overlapping tussen VvV en XR me duidelijk. Ik ben een vredewever, dus om een geweldloze aarde-activist te worden was een logische volgende stap.

Vrede
Een definitie van vrede is een staat van rust of stilte, zonder zaken als chaos en strijd. Tegenwoordig is er veel chaos, strijd en verdeeldheid, waar de COVID-19-pandemie nieuwe lagen aan heeft toegevoegd. Tegelijk gaan de uitputting van de aarde en de uitbuiting van mensen, als gevolg van het mondiale kapitalisme nog steeds door. Vrede wordt ook wel omschreven als de afwezigheid van geweld. Hoe kunnen we spreken van vrede als we op grote schaal de aarde en dieren geweld aandoen? Bijvoorbeeld proefdieren misbruiken en dieren mishandelen in de bio-industrie? “Onrecht, om het even waar, is een bedreiging van rechtvaardigheid waar dan ook” zei Martin Luther King Junior ooit. Voor mij geldt dit niet alleen voor de mensheid, maar ook voor de aarde en alle andere levende wezens.

We leven in een onzekere en grimmige tijd. Lang voor de COVID-19 pandemie waren we al vervreemd van elkaar en van de aarde. Deze pandemie legt genadeloos het giftige systeem bloot waarin we leven. De dominante cultuur in de westerse wereld is er een van consumptie, snelle beloningen en onmiddellijke bevrediging. De toenemende nadelige invloed van de mensheid op de aarde kreeg zelfs een naam: het Antropoceen. Dit wordt beschouwd als onderdeel van het Holoceen, het huidige geologische tijdperk. De levensstijl van een groot deel der mensen blijft de balans tussen cultuur en natuur verstoren. De eindeloze exploitatie van de planeet leidt tot verstoring van ecosystemen, verlies van biodiversiteit en het uitsterven van hele soorten. Klimaatverandering drijft de hele planeet nog sneller naar gevaarlijke kantelpunten dan wetenschappers hadden voorzien. Een kantelpunt is het moment waarop een verandering of een gevolg niet meer te stoppen is, dus als het gaat om ons klimaat betekent dit dat het drastisch en onomkeerbaar zal veranderen. De opwarming van de aarde heeft nu al een meetbaar effect. Dit zal gevolgen hebben voor het leven van veel mensen, vooral in het mondiale zuiden. Het zal leiden tot massale uitsterving van dieren en planten en is daarmee ook een bedreiging voor het voortbestaan van de mensheid. Grote delen van de aarde worden onbewoonbaar voor toekomstige generaties als we niet heel snel handelen. We staan op het punt dat we de belangen van de aarde boven die van onszelf moeten stellen en beseffen dat minder meer is. Om met Mahatma Gandhi’s woorden te spreken: ‘De aarde biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht’.

Frithu
Laten we in gedachten houden dat talen levend en – net als het leven zelf – aan constante verandering onderhevig zijn. Soms verandert de betekenis van woorden en voor mij geldt dat voor de Engelse term frith. Zoals gezegd is over de betekenis van *friþu– voor onze Germaanse voorouders nauwelijks iets bekend. Maar het weinige dat is achterhaald, resoneert in vele heidenen. We gebruiken het woord in ons dagelijks leven en in namen van heidense initiatieven, zoals Frithcast, een podcast gemaakt door Kate Coldwind en Suzanne Martin en in de Engelse benaming voor de heidense gebedskring Vlam voor Vrede (Flame of Frith), waar ik de oprichtster van ben.
Meestal, wanneer een bepaald woord het sleutelwoord is van een schrijven of lezing, sla ik er eerst een woordenboek op na om te zien of de betekenis die het voor mij heeft gelijk is aan die van het woordenboek. Volgens een etymologisch woordenboek is het Oudengelse woord frith, verwant aan het woord free ‘vrij’ afgeleid van het Oudengelse friðu, friþ. Deze twee en andere verwante woorden in de oude Germaanse talen betekenen zoveel als ‘veilig gedrag’, ‘goed begrip’, ‘vrede (rust)’, ‘vreugde’ en ‘welzijn’. De oorsprong gaat terug op het Protogermaanse woord *friþu– ‘rust’, ‘bescherming’ en het Proto-Indo-Europese woord *priyas, ‘specifiek voor’ (‘specifiek voor de sibbe’ of ‘specifiek voor de gemeenschap’). In onze hedendaagse Germaanse talen zijn verwante woorden vrede (Nederlands), frede (West-Fries), Frieden (Duits), fred (Deens, Noors, Zweeds) en friður (IJslands).

Gemeenschap
Oorspronkelijk is er de betekenis van ‘specifiek voor de gemeenschap’. Vroeger, nog meer dan tegenwoordig, waren familie en vrienden vertrouwd en dus veilig in een overwegend vijandige wereld. In onze westerse landen is de rol van de gemeenschap veranderd. We zijn niet langer altijd direct afhankelijk van familie en gemeenschap voor voedsel en onderdak. De meeste westerse landen hebben een soort welzijnssysteem voor de armen, mensen met beperkingen en wat dies meer zij, hoewel veel van deze systemen onder druk staan, vanwege een verschuiving in opvattingen en prioriteiten. Toch bieden deze systemen nog steeds allerlei mogelijkheden voor ondersteuning.
De woorden samenleving en gemeenschap worden als synoniemen beschouwd, maar voor mij zijn ze dat niet. De gehele bevolking van een natiestaat vormt een samenleving. Als individu maak je deel uit van die samenleving. Tegelijkertijd kan je tot meerdere gemeenschappen behoren, zoals familie, buurt, school, werk, hobby, sport, religie enzovoort. De West-Afrikaanse sjamaan Malidoma Patrice Somé schrijft in zijn boek De kracht van rituelen: ‘Als meerdere mensen samenkomen met een gemeenschappelijk doel, ontstaat er een gemeenschap. Wat nodig is, is een gemeenschap die voldoet aan de natuurlijke behoeften van elk van haar leden.’ De meeste westerse samenlevingen denken misschien wel zo te zijn, maar eigenlijk is dat niet zo. Helaas worden de behoeften van verschillende minderheden meestal consequent genegeerd.
Dus zou ik aan de woorden van Somé willen toevoegen: de natuurlijke behoeften vereisen zorg en aandacht van inclusieve samenlevingen en gemeenschappen. Behoeften zoals je veilig kunnen voelen door de bescherming die frithu kan bieden. Voor mij betekent dit dat mensen zich veilig, gewaardeerd en betrokken kunnen voelen, ongeacht culturele of etnische achtergrond, handicap of chronische ziekte, talent, leeftijd, genderidentiteit, geslacht, seksuele geaardheid, sociale klasse of status, religie of overtuiging en niveau van het inkomen (mensen die in armoede leven zijn benadeeld).

Als we willen dat alle levens ertoe doen
moeten we ons uitspreken
en ons blijvend inzetten voor levens
die er nog steeds minder toe doen dan andere levens:

#blacklivesmatter
Levens van mensen van kleur doen ertoe!
#indigenouslivesmatter
Levens van inheemse mensen doen ertoe!
#womanlivesmatter
Levens van vrouwen doen ertoe!
#lgbtqia+livesmatter
Levens van lgbtqia+ mensen doen ertoe!
#disabledlivesmatter
Levens van mensen met beperkingen doen ertoe!
#poorpeoplelivesmatter
Levens van mensen in armoede doen ertoe! (1)

In een gezonde en veerkrachtige gemeenschap bieden mensen elkaar genegenheid, liefde, begrip, wederzijds respect, vrede, eerlijkheid, plezier, vertrouwen, welzijn en veiligheid. Waarschijnlijk genieten de meeste leden van elkaars gezelschap en voelen ze zich veilig genoeg om zichzelf te uiten zonder angst voor afwijzing of vooroordelen. Mensen zorgen voor elkaar en kunnen meningsverschillen of ruzies overwinnen. Maar realiseer je dat er binnen een samenleving, gemeenschap en familie altijd mensen zullen zijn die we niet mogen en dat niet iedereen (even) goed met elkaar overweg kan. Maar ook als we het op persoonlijk vlak niet met elkaar kunnen vinden, moeten we toch respect voor elkaar kunnen opbrengen en elkaar veiligheid kunnen bieden. Omdat ieder mens er recht op heeft – of zou moeten hebben – om behandeld te worden met een basisniveau van menselijke waardigheid.
Ook binnen kleinere gemeenschappen, zoals onze heidense, is het niet nodig om met iedereen vrienden te zijn. De verwachting dat alle leden van een gemeenschap dezelfde gedachten hebben over zaken als het leven of religie, kan tot teleurstelling leiden. Er zijn veel verschillen onder en tussen heidenen. Iets wat ik meestal juist leuk vind, omdat het mijn denken regelmatig uitdaagt. In elk veld (religie, gemeenschap enz.) zijn er mensen van heel ruimdenkend tot star, van religieus progressief tot conservatief, van politiek links tot rechts, enzovoorts. Ondanks al deze verschillen binnen gemeenschappen, is voor mij één ding duidelijk: frithu betekent een nultolerantiebeleid voor racisme, discriminatie, haat, intimidatie en fysiek of mentaal geweld. Frithu betekent iedereen met respect behandelen en mensen blijven zien als mensen, ook als je hun meningen en gedrag niet deelt. Maar in hoeverre respecteer je mensen die andere mensen niet respecteren, zoals vrouwenhaters?

Frith, friendship and fun (‘frithu, vriendschap en vertier’) klinkt mooi als slogan voor een heidense bijeenkomst. Het is geweldig, maar voor mij is frithu ingewikkelder dan vriendschap en vertier. Het is zoveel meer omvattend. Frithu is inclusief! Om zaken als vooroordelen, discriminatie, racisme en uitsluiting te kunnen uitbannen moet je eerst het bestaan ervan erkennen. Een begin is jezelf afvragen of je begrijpt wat de gevolgen ervan kunnen zijn op iemands leven. Houd er rekening mee dat de enigen die ons kunnen vertellen wat het werkelijk inhoudt de mensen zijn die het dagelijks ervaren. Hoe meer ik luister naar mensen die mij vertellen over hun ervaringen, hoe meer ik besef hoe weinig ik weet en hoeveel ik nog moet leren. Daarom is beweren dat je als individu, als groep of gemeenschap inclusief bent, geen eindpunt. Het is het begin van een leven lang leren. Het is een weg die vaardigheden vereist, zoals onbevooroordeeld luisteren, praten mèt mensen (in plaats van over mensen te praten), en aanvaarden dat je je misschien ongemakkelijk voelt over wat mensen zullen vertellen. Het vereist ook steeds opnieuw in de spiegel kijken, en misschien zelfs nog meer als je denkt dat je op de goede weg bent. Zorgen voor veilige(re) havens, frithu, vraagt om blijvende inzet.

Heil Loki, Spiegelaar!
Heil Sigyn, Vrouwe van geduld!

Hoeders van de toverspiegel:
Toon ons de spiegel van onze menselijkheid.
Toon ons de spiegel van wat was,
wat is en wat in wording is.
Toon ons de spiegel van de komende
kinderen en kindskinderen.

Waarden
Vrouwen, gekleurde mensen, zwarte mensen, inheemse bevolkingsgroepen, lgbtqia+-mensen, mensen met beperkingen en mensen die in armoede leven, gelden vaak als minder belangrijk. Al deze groepen worden al eeuwenlang gediscrimineerd en uitgesloten, dikwijls zelfs bij wet. Zwarte mensen, gekleurde mensen en inheemse bevolkingsgroepen hebben nog altijd te maken met institutioneel racisme. En dit alles gaat door tot op de dag van vandaag. Laat even bezinken wat dat betekent: honderden jaren pijn en trauma, generatie na generatie. Het gaat mijn begrip te boven. Om meer inzicht te krijgen in racisme en de gevolgen ervan, ben ik boeken en artikelen gaan lezen, kijk naar video’s en luister naar podcasts over dit onderwerp. Ik word me er steeds meer van bewust dat racisme niet alleen gaat over blanke normativiteit, maar over de normativiteit van blanke, heteroseksuele, cisgender mannen met dikwijls een middenklasse inkomen. Deze giftige normativiteit treft dus niet alleen zwarte en gekleurde mensen, hetzelfde mechanisme treft ook vrouwen, lgbtqia+-mensen, mensen met beperkingen en mensen die in armoede leven.

Terugkijkend in het licht van deze normatieve dominantie op bepaalde dingen die de afgelopen jaren gebeurden, vielen er een paar schellen van mijn ogen. Ik ben een vrouw die zich durft uit te spreken en dat wordt regelmatig niet gewaardeerd. In sommige situaties moet het feit dat ik een chronische ziekte heb ook een rol hebben gespeeld. Inmiddels durf ik min of meer aan mezelf toe te geven dat ik niet gek ben om zo te denken. Het doet pijn om te beseffen dat sommige vrouwen nog steeds de normen van blanke mannelijke dominantie volgen. Nog al te vaak proberen vrouwen, en dat geldt ook voor mij, te voldoen aan de verwachtingen van de samenleving en de normen van blanke mannelijke dominantie. Ook al is het waarschijnlijk onbewust voor zowel de vrouwen als de mannen die erbij betrokken zijn. Ook op dit gebied verandert het een en ander, maar helaas steunen vrouwen elkaar niet altijd.

Op 61-jarige leeftijd begin ik te begrijpen hoe belangrijk feminisme nog steeds is, hoewel het niet meer alleen aan vrouwen is – als dat het al ooit was. Als vrouwen kunnen we geëmancipeerd zijn, en vrouwenrechten kunnen worden verbeterd, maar zolang mannen achterblijven, blijft het water naar de zee dragen. Ook hier gaat het om het bewerkstelligen van een echte verandering in de mentaliteit van een samenleving, de noodzakelijke omslag in denken van ‘bescherm je dochter’ naar ‘leer je zoon’.
De afgelopen decennia is er veel bereikt, waaronder betere mensenrechten in het algemeen, vrouwenrechten, gehandicaptenrechten en rechten voor lgbtqia+ mensen. Maar het schiet nog tekort, zeker zolang rechten op papier niet hetzelfde zijn als feitelijke rechten in het leven.
En met de opkomst van het populisme, van de extreemrechtse ideologieën en het enge bondgenootschap van new agers, antivaxers, lichtwerkers en complotdenkers, komen veel van deze verworvenheden in gevaar. Toch voel ik de behoefte om de Nederlandse socioloog Willem Schinkel te citeren: ‘Er is veel aandacht voor complotdenken, omdat mensen weten dat ze genaaid worden. Dat is de waarheid die in het complotdenken zit.’

Het elimineren van institutioneel racisme begint met de erkenning dat het bestaat.

Als frithu-wever sta ik naast mensen van kleur.

Ik werk eraan om meer bewust te worden van institutioneel racisme.
Ik ben bezig mijn eigen koloniale denken te ontrafelen.
Ik werk eraan om meer bewust te worden van intersectionaliteit.
Ik streef ernaar om bewust te zijn van mijn witte privilege.
Ik wil dit voorrecht gebruiken om mensen van kleur te steunen.
Hiervoor luister ik naar levenservaringen van gekleurde mensen.
Ik vraag gekleurde mensen mij toe te staan hen te steunen op een
manier die gunstig voor hen is.
Ik streef ernaar mijzelf blijvend te verbeteren.

Steeds meer minderheden eisen hun rechtmatige plek in de samenleving op, al is het vaak een gevecht om die te krijgen. Verzet stuit op verzet, zeg ik wel eens. Om met de woorden van Nicholas Klein te spreken: ‘Eerst negeren ze je. Dan maken ze je belachelijk. En dan vallen ze je aan en willen je verbranden. En dan bouwen ze monumenten voor je.’ (2)
Mensen die geweldloos in opstand komen, kunnen nogal eens rekenen op gewelddadige tegenstand van onwetende, ontkennende en/of bevoorrechte mensen. Gewelddadig hoeft geen fysiek geweld in te houden, hoewel de politie grover in gedrag wordt, want woorden kunnen hetzelfde effect hebben. Veelvoorkomende tactieken die worden gebruikt om mensen te ondermijnen, zijn doen alsof je onbeduidend bent, je belachelijk maken en je vernederen. Woorden kunnen immers wapens zijn en schade aanrichten. Maar voordat er een nieuwe balans is gevonden, slaat de weegschaal soms eerst door naar de verkeerde kant. Geduld en begrip zijn noodzakelijk. Als je boos wordt omdat bijvoorbeeld lgbtqia+ mensen in jouw ogen onrealistische genderneutrale taal eisen, dan zou je eerst naar binnen kunnen kijken. Jij denkt wellicht dat hun eis onrealistisch is, maar vraag jezelf eens af of het je zou schaden om eraan te voldoen? Je zou ook medeleven kunnen tonen door de problemen te zien, in dit geval de problemen van lgbtqia+ -mensen, en door het trauma dat ze ervaren te erkennen. Als vrouw met beperkingen kan ik uit ervaring vertellen dat het een enorm verschil maakt als mensen de gevolgen van mijn chronische ziekte op mijn doen en laten erkennen. Ook als ik bijvoorbeeld uiteindelijk niet kan deelnemen aan een evenement, doet het goed te weten dat de organisatie bereid was om mee te denken over mogelijkheden. Omdat ik me dan wel gezien en gehoord voel, en dus geaccepteerd als mens.

Gerechtigheid
Stemmen die opkomen voor de aarde worden luider. Ze eisen klimaatrechtvaardigheid en om ecocide een internationale misdaad te maken. Laten we elkaar helpen herinneren dat ‘ons buitengewone vermogen tot altruïsme en onze opmerkelijk sociale aard cruciale eigenschappen van de mensheid zijn’. (Monbiot 2018) Voor mij betekent dit onder meer dat we moeten overschakelen van kortetermijndenken naar langetermijndenken.

Bloemrijke weiden, goed gedijende bossen,
kwelders en schorren, drinkbare rivieren.
Alle manieren van leven die de aarde
en alle levende wezens boven winstbejag stellen.
Schoon en vrij beschikbaar drinkwater
als recht voor alle levende wezens.
Schone grond, schone lucht en schoon water.
Het op grote schaal (her)planten van bomen.
Herwaardeer, hergebruik, herstel en herplant.

Rechten voor rivieren!
Rechten voor dieren!
Rechten voor zee en oceaan!
Rechten voor natuur!
Rechten voor de aarde!

De wereld heeft verhalenvertellers, activisten, kunstenaars, wetenschappers, kortom alle mensen die verandering teweeg kunnen brengen en in opstand komen voor Moeder Aarde nodig! Iedere seconde van elke dag kunnen we ervoor kiezen om zelf stappen te zetten in de richting van de gewenste verandering. Je kunt op veel manieren een activist zijn: een revolutionaire activist, een spirituele activist, een helende activist, een frithu-activist of een aarde-activist. Sommigen komen in opstand door de straat op te gaan, anderen maken kunst of voeren ceremonies uit. Alle vormen van actie voeren zijn van waarde, vullen elkaar aan en ondersteunen elkaar en kunnen in een actie met elkaar verweven zijn. Dus zo nu en dan sta ik op straat met Extinction Rebellion NL, maar de kern van mijn activisme is genezing en frithu door middel van ceremonies die verbinden. In mijn moedertaal noem ik het bezielde verbinding. Bezielen betekent immers elkaar inspireren, tot leven wekken, aanmoedigen, tot geestdrift brengen en meer.

Frithu-ceremonies kunnen voor mij een daad van activisme zijn, zelfs de kleinste, zoals het aansteken van een kaars voor vrede. Frithu-hoeders uit de andere werelden roepen ons op naar de vredesgaard tussen de werelden te komen. Een plaats waar de Vlam van Vrede brandend wordt gehouden door gebed en ceremonie. Met elke kaars die wordt ontstoken, met elk gebed en iedere keer dat we een ceremonie voor vrede uitvoeren, voeden we de Vlam voor Vrede. Iedereen is welkom, alle wezens: mensen, voorouders en afstammelingen, goden en geesten van alle tradities, overtuigingen en levensbeschouwingen van deze wereld die bereid zijn om samen te werken voor het welzijn van ons allemaal van het kleinste levende wezen tot en met de aarde zelf.
Het enige dat je nodig hebt, is je verbeeldingskracht om je bij andere Frithu-hoeders aan te kunnen sluiten in de vredesgaard. Stel je een landschap voor waar een rivier door heen stroomt. Ergens maakt de waterloop een scherpe bocht, en samen met een halve kring van bomen daar recht tegenover is dit de natuurlijke begrenzing van de vredesgaard. In het midden van de open ruimte brandt de Vlam voor Vrede. Er zijn frithu-hoeders die elkaar verhalen vertellen. Anderen zingen zielezangen begeleid door vredetrommels, of dansen hun gebed voor de aarde. Wie daar behoefte toe voelt, zoekt een rustig plekje bij een boom of lang de waterkant.

Voorouder- en nakomelingenverering
Veel van de frithu-hoeders uit de andere werelden zijn voorouders. Voorouderverering maakt deel uit van het hart van het heidendom, net als van vele andere religies, en is een van de sleutels tot onze toekomst. Frithu in onze tijd vraagt om te luisteren naar de stemmen van voorouders, en maant tot verstilling om het zachte gefluister van toekomstige generaties te kunnen horen. De titel van een nieuw boek van de schrijver en filosoof Roman Krznaric De goede voorouder spreekt mij bijzonder aan: ‘Het besef dat ons vluchtige bestaan in het niet valt bij de immense omvang van de kosmische geschiedenis, waardoor onze geest wordt vrijgemaakt om ver in het verleden en verder dan ons eigen leven te kijken naar een verre toekomst.’ Het voelt alsof de voorouders door dit boek tot me spreken en me vertellen dóór te groeien vanuit voorouderverering naar voorouder- én afstammelingenverering.

Als levenden staan we immers tussen hen in en zijn we zowel erfgenaam als erflater. De voorouders fluisteren in de wind om over te schakelen van kortetermijndenken naar langetermijndenken, en om frithu met onszelf, met elkaar, met de flora, met de fauna, met Moeder Aarde te herstellen. Daarnaast moeten we ook bedenken dat er meer is tussen hemel en aarde, sommigen noemen het spiritualiteit en sommigen noemen het de andere werelden. Onze voorouders dringen er bij ons op aan om bij elke beslissing die we nemen rekening te houden met het belang en het welzijn van de volgende negen generaties. Als ik het goed heb begrepen, danken we deze manier van denken aan de First Nation Haudenosaunee uit de VS: bij elke beslissing te overwegen wat de invloed van onze levenstijl is op de komende zeven generaties, zodat we hen een goed gedijende planeet nalaten. Mijn Germaanse voorouders fluisteren ‘de volgende negen generaties’, want negen is een van onze tovergetallen.

Volgens Krznaric roept de zweedse leerling en klimaatactiviste Greta Thunberg en haar beweging op tot intergenerationele rechtvaardigheid: ‘een billijk evenwicht tussen voorzien in de behoefte van de huidige generaties en die van toekomstige generaties – en is op zoek naar manieren om vandaag, binnen de tegenwoordige politieke instituties, de belangen te behartigen van de burgers van morgen.’ (Krznaric 2020) Verantwoordelijkheid nemen voor je daden wordt beschouwd als een van de kernwaarden van het heidendom. Ik vind dat kinderen terecht een beroep op volwassenen doen om onze verantwoordelijkheid te nemen voor rechtvaardigheid tussen generaties.

Heil aan de voorouders!
Heil sibbe van weleer!
Heil kleinkinderen!
Heil kindskinderen van kleinkinderen!
Heil aan de komende negen generaties!

Wij werken ons een weg door inslag en schering
en ontwerpen een patroon van veiligheid en vrede.
Wij vertellen onze verhalen over de komende tijden!
Over alles van waarde
om voor te leven en om van te houden:
een goed gedijende planeet en
bloeiende en veerkrachtige gemeenschappen.
Frithu houden we hoog met hoofd, hart en handen.

‘Filosofie is een eeuwig durend gesprek met alle denkers over de grenzen van tijd en ruimte heen.’ (Van Brandt 2019) Wat betekent dat we onszelf en elkaar in vraag moeten blijven stellen. En we zullen steeds opnieuw moeten onderzoeken wat ons antwoord zal zijn op de vraag: “Ben ik een goede voorouder?”

Als laatste wil ik mijn dank uitspreken. Misthersens en dyslexie maken het me vaak moeilijk om me uit te drukken op een manier die ik zou willen, nog meer in een vreemde taal. Met de hulp van vrienden worden mijn pennenvruchten vaak veel beter. Voor mijn frithu-filosofie wil ik Jochem Verdonk bedanken, zowel voor het delen van zijn kennis en ervaring als queer- en gehandicaptenactivist als voor het verbeteren van taal en grammatica.

A Philosophy of Frith verscheen voor het eerst online ter gelegenheid van het Spring Equinox Online Festival 2021 van de Pagan Federation.

Bronnen
Brandt, Stefaan Van – Het voordeel van de twijfel, hoe filosofie je leven kan veranderen – Uitgeverij Epo, Berchem, België 2019
Extinction Rebellion – Nu het nog kan – De Bezige Bij, Amsterdam 2020
Krznaric, Roman – The Good Ancestor, How to think long term in a short-term world – Ebury Publishing, United Kingdom 2020
Monbiot, George – Out of the Wreckage, a new politics for an age of crisis – Verso Books, Brooklyn, USA 2018
Somé, Malidoma Patrice – De kracht van rituelen, Wat betekenen zij voor mens en samenleving – Kosmos–Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen 1996
Lex Bohlmeijer in gesprek met Willem Schinkel – Welkom in de eeuw van de necropolitiek, waar bedrijven én staat over lijken gaan – De Correspondent, 2021
Online Etymology Dictionary
etymologiebank.nl

Noten
1 Tenzij anders vermeld, zijn alle cursief gedrukte regels delen van de tekst van Vlam voor Vrede-rituelen.
2 Nicholas Klein op een congres van de Amalgamated Clothing Workers of America in 1918.