© Michiel de Nijs 2009
Voorouders spelen binnen het heidendom een belangrijke rol. Het zijn dan ook de geloven en tradities van de voorouders waarop het moderne heidendom zich voor een groot deel baseert. Eigenlijk belichamen de voorouders alles wat in het verleden ligt. Zij leefden immers toen en hebben kennis van zaken die speelden in het verleden. Het is bij hen dat wij te rade kunnen gaan over toen, maar zeker ook over nu.
Drie groepen
Je zou de voorouders voor het gemak in drie groepen kunnen indelen:
– je persoonlijke voorouders, die mensen van wie je direct afstamt, je familielijn.
– de mensen die voor ons op dit land geleefd hebben, die het hebben bewerkt en die ermee hebben leren leven.
– alle mensen die ooit geleefd hebben, de mensheid in zijn geheel.
Familiebanden spelen een belangrijke rol voor de meeste heidenen, en die lossen niet zomaar op wanneer iemand komt te overlijden. Sterker nog, er zijn veel aanwijzingen dat de mensen die in dit land leefden voordat het christendom hier kwam erin geloofden dat de doden lijfelijk onder de aarde of op plaatsen elders in dit land verder leefden. Zo letterlijk nemen veel moderne heidenen het niet meer, maar de voorouders blijven een belangrijke plaats innemen.
Onze voorouders waren zich er al van bewust dat bepaalde eigenschappen binnen een familie werden doorgegeven. Soms werd er zelfs daadwerkelijk geloofd dat de oude persoon in een nieuwgeborene herleefde. Hiervan spreekt nog het gebruik om binnen de familie iemand naar een overledene te vernoemen, al gebeurde en gebeurt het ook regelmatig dat de naam van een nog levend persoon overgaat op diens zoon of kleinzoon. Dat laatste zou erop kunnen wijzen dat de naam eerder verbonden is met een soort familiekracht, zoals de hamingja, waar ik later nog wat over zal schrijven.
Waar de voorouders die behoren tot onze familielijn ons kunnen leren over onszelf, kunnen zij die ooit leefden op en van het land waar wij nu leven ons dingen leren over het land. Hoe is onze relatie met dit land en hoe beïnvloed ons, in ons dagelijks leven en bijvoorbeeld bij het maken van belangrijke keuzes. Tegenwoordig leven de meesten onder ons niet meer van het land. In die zin zijn we er niet meer van afhankelijk. Ons eten halen we uit de supermarkt en er zijn er nog maar weinig onder ons die werk hebben dat ze dagelijks bezig laat zijn met het land waarop we leven. Wel zie ik genoeg aanwijzingen dat het land zijn bewoners ten dele nog steeds vormt. De algemene karaktereigenschappen van mensen uit kustgebieden zijn bijvoorbeeld al anders dan van mensen die meer landinwaarts leven, en lijken te zijn gekleurd door het landschap aldaar. De voorouders die ooit leefden waar wij nu leven kunnen ons helpen bewust te worden van de invloed van het land waarop en het landschap waarin we leven op onze karakters en keuzes.
De voorouders in het algemeen, als representatie van de gehele mensheid, zouden je kunnen helpen bij het beantwoorden van vragen als: wat betekent het om mens te zijn? Welke algemeen menselijke waarden zijn er en wat betekenen deze voor mijzelf? Ook kan deze groep voorouders behulpzaam zijn bij het scheppen van helderheid inzake interreligieuze of interculturele kwesties. De mogelijkheden zijn legio.
Hamingja
Bij germaanse volkeren bestond het geloof dat er bepaalde beschermgeesten binnen de familie van vader op zoon werden doorgegeven, te weten de hamingja. Deze beschermgeesten zijn nauw verweven met het meer abstracte begrip hamingja, een vorm van persoonlijk geluk (of ongeluk), wel enigszins vergelijkbaar met het oosterse karma. Dit persoonlijk geluk ging in veel gevallen over van vader op zoon en was zo een soort van familiekarma. Letterlijk betekent het oudnoordse hamingja ook ‘geluk’ en werd het, in de noordse saga’s althans, gezien als geluk wat je in mindere of meerdere mate kan hebben, en wat van grote invloed is op het verloop van je leven.
Alfar en disir
In verschillende bronnen wordt gesproken over de disir, beschermgeesten die binnen de familie actief zijn. Wellicht waren dit de geesten van overleden stammoeders. Als we dat aannemen, dan klinkt de theorie dat ook de alfar, geesten die ook meer dan eens in verband worden gebracht met grafheuvels, vooroudergeesten zijn, wellicht de stamvaders, niet zo gek in de oren.
Informatie halen
Informatie die je bij de voorouders kan vinden, kan zoals gezegd over het algemene verleden gaan, en zelfs over gebeurtenissen waarvan de kringen zich nog steeds uitspreiden in het nu.
Maar je kan ook gaan snuffelen in je persoonlijk verleden en dat van je familielijn en zo kennis verkrijgen van je eigen geest en persoonlijkheid en de totstandkoming daarvan. Je voorouders bepalen immers voor een belangrijk deel wie je bent. De waarden en andere zaken die men belangrijk vindt hebben veel mensen op de een of andere manier van hun ouders, die ze op hun beurt vaak weer van hun ouders hebben en zo verder terug.
Onze voorouders zochten al kennis en wijsheid bij hun overleden voorouders. Dit deden ze door die plekken te bezoeken waar ze hen dachten te vinden. In de overgeleverde verhalen gebeurde dat zowel in deze wereld, als door naar de wereld van de doden te reizen. In deze wereld bezocht men bijvoorbeeld grafheuvels en andere dodenmonumenten, want daar leefden de doden verder, zoals al eerder verteld.. Seidhwerkers, sjamanen, evenals goden, helden en tovernaars reisden naar andere werelden. Dat doet bijvoorbeeld Hermóðr, die om Balder te vinden naar Hel reist, nadat de laatste is gestorven, zoals door Snorri Sturluson verhaald wordt in zijn Proza-Edda.
Van de beelden die van die reizen geschetst worden en die afkomstig zijn uit de mythologie maken moderne seidhbeoefenaars en magiërs die werken binnen het germaanse veld dankbaar gebruik. Deze manier van werken wordt trance-reizen genoemd, een vorm van reizen in de geest naar onder meer de onderwereld en andere plekken waar volgens de overlevering, of volgens hun eigen visie daarop, de voorouders te vinden zijn.
